Povodom otvaranja renovirane zgrade Muzeja savremene umetnosti u Beogradu (MSUB) 20. oktobra 2017. godine izložbom “Sekvence. Umetnost Jugoslavije i Srbije iz zbirki Muzeja savremene umetnosti” koja je označena kao istorijska, želim da ukažem na niz opstrukcija koje su se sprovodile od strane MSUB-a, kao i na manipulacije prilikom otkupa radova i da se ogradim od takve politike, koja se zasniva na ličnim sujetama, neznanju, falsifikatima, političkim pritiscima i zabranama, a koji se odnose na period novije istorije od samog početka devedesetih godina, perioda od kada sam aktivan na ovdašnjoj umetničkoj sceni.
Prve manipulacije, pritisci i pokušaji brisanja započeli su u MSUB-u 2005. godine sa izložbom “O normalnosti. Umetnost u Srbiji 1989-2001”, kada kustoski tim nije želeo da izlaže neke od ključnih radova (1) kao sto je na primer rad “Smrt u Dalasu”, video instalaciju koja je u to vreme izlagana na bitnim izložbama i u bitnim institucijama u svetu. Nakon neprijatnih rasprava rad “Smrt u Dalasu” je ipak izložen, ali je u katalogu izložbe u tekstu Branislave Anđelković i Branislava Dimitrijevića pomenut samo u fusnotama, kao rad koji je izlagan na izložbi “Konverzacija” iako je to tada bio najizlaganiji rad u svetu sa ovih prostora (2). MSUB je povodom te izložbe dobio novac od Ministarstva kulture za otkup radova, međutim ni jedan moj rad nije bio otkupljen za kolekciju muzeja.
Nakon dobijene nagrade na 47. Oktobarskom salonu 2006. godine, usledio je poziv za moje učešće u internacionalnoj selekciji 52. Venecijanskog bijenala od strane Roberta Stora, tadašnjeg direktora bijenala i kustosa Muzeja moderne umetnosti u Njujorku, koji je boravio u Beogradu kao član žirija za dodelu nagrada. Nakon tog poziva i učešća na Venecijanskom bijenalu u Srbiji je usledila potpuna medijska blokada. Moje učešće na Venecijanskom bijenalu je u specijalnoj 50-tominutnoj emisiji na RTS-u, kao i u većini drugih medija pominjano samo u jednoj rečenici, bez snimaka ili reprodukcija izloženog rada (3).
Pošto sam na toj izložbi bio jedini učesnik sa prostora bivše Jugoslavije, ta činjenica je izazvala dodatne frustracije, a vrhunac cinizma i neprofesionalizma je učinjen upravo od strane MSUB-a organizovanjem razgovora o tom bijenalu. Na razgovor o 52. Venecijanskom bijenalu je umesto mene, koji sam učestvovao na tom bijenalu, pozvan učesnik tadašnjeg Istanbulskog bijenala!? Ovakav presedan, koji je urađen u vodećoj instituciji koja se bavi savremenom umetnošću, na najbolji način govori o tome do koje mere su institucije kulture i pojedinci koji u njima rade u stanju da idu kada su manipulacije i falsifikati u pitanju.
Screenshot e-maila upućenog Zoranu Naskovskom, komentar: Zoran Naskovski
Takođe, tokom niza godina konstantno je vršen pritisak da se na gradskim otkupima onemogući kupovina bilo kojeg mog rada, a vrhunac tih opstrukcija učinjen je 2008. godine, na poslednjem gradskom otkupu. MSUB je tada ipak želeo da za svoju kolekciju uzme rad “Smrt u Dalasu”, međutim već dogovoren otkup sprečen je naknadnom intervencijom delegirane članice komisije Marine Martić, koja je ove, 2017. godine kao “nagradu” dobila mogućnost da realizuje svoj kustoski projekat u MSUB-u/Legatu Čolaković.
Obnovljeni otkup umetničkih radova, ovog puta kao projekat Ministarstva kulture, sa takođe obnovljenim jačanjem partijske države, u poslednje tri godine je urađen pod apsolutnom kontrolom. U tom smislu su izostali osnovni kriterijumi koji su neophodni pri kupovini radova, jer je samo nedostatak kriterijuma mogao da otvori mogućnost da se svesno izostave radovi i umetnici koji po svim kriterijumima moraju da se nađu na izložbi “Sekvence”, kada se radi o periodu novije istorije (4). Pošto se na koncepciji i postavci izložbe u muzeju radilo dve godine, a takođe je od Ministarstva kulture u tom periodu dva puta dobijen novac kako bi se kolekcija dopunila radovima koji nedostaju, osnovnu odgovornost za izostavljanje bitnih radova i falsifikovanje činjenica iz novije istorije snose kustosi izložbe. Izjava autora postavke, Dejana Sretenovića da izložba predstavlja “jedan mogući izbor” (5), jasno ukazuje na kompromise, manipulacije i skidanje odgovornosti jer se takve odrednice daju uglavnom kada se radi o provincijalnim i strukovnim izložbama. U saopštenju koje je prosleđeno od strane Muzeja savremene umetnosti, a koji su preneli mnogi mediji, kaže se da “Nova izložba dela iz zbirki MSU obuhvata preko 300 radova koji su obeležili period od početka 20. veka do danas”. Nažalost, ova konstatacija nije tačna, jer su ključni radovi kritički angažovane umetnosti svesno izostavljeni sa izložbe i zamenjeni su radovima koji na površan način samo ilustruju neke od problema iz perioda novije istorije, tako da su se ti sentimentalni, akademski i radovi namenjeni prodaji savršeno uklopili u celinu postavke izložbe, koja pre svega odiše atmosferom i duhom umerenog modernizma. Pošto je ovakav “didaktički” karakter nove postavke Muzeja savremene umetnosti povezan kroz edukativnu mrežu sa Univerzitetima umetnosti, čiji studenti najviši nivo kontakta sa stvarnim životom ostvaruju posredstvom čitanja teorijskih knjiga, jasno je da je napravljen značajan korak ka prelasku sa savremenog na moderno i da su najzad odškrinuta vrata, ka toliko dugo isčekivanom akademskom modernističkom kulturnom turizmu.
Sama činjenica da je za organizovanje svečanosti povodom otvaranja izložbe “Sekvence. Umetnost Jugoslavije i Srbije iz zbirki Muzeja savremene umetnosti” izdvojena tri puta veća suma novca nego za kupovinu umetničkih radova (6) najbolje govori o tome da je kupovina suštinski obavljena mnogo ranije i da je nakon toga jedino preostalo da se sačeka da se uradi rekonstrukcija zgrade i da se izdvojenim novcem plati, da bi se istorijska “istina” plasirala u svet. Sve ovo vrlo jasno govori o potpunom isključivanju odgovornosti, pranju prošlosti i savršenom uklapanju u dominantnu neoliberalnu politiku.
